Arteak irabazi - Asun Garikanori
2008-02-28 ¦ Nevadako egunak
Zeharkatu genuen ordea Ventimiglia, sartu ginen Italian, eta hantxe zeuden tunelak gure zain. Hogeigarrenarekin topo egin genuenean lehen kexua erne zen katalanen naziotik: "Zer, ez al dugu behin ere gelditu behar? Gogortuta geldituko gara eserleku deseroso hauetan".
Bazen 12 x 2,5 x 3 metroko Gune Estuan gidari-lana egiten zuen gizon gazte ezkonberri bat, bere emaztearekin bidaiatzen zuena. Oso belarri fina zuen, eta, nahiz bera aurreneko eserlekuan egon, eta Eugeni berriz erditik atzera, mikrofonoari heldu zion hitz haiek entzun orduko: "Eugeni, badakit, tunel horietatik pasatzea zatarra da. Ehun aldiz pasa naiz ni, eta zuri bezala gertatzen zait beti. Autobusaren eserlekuak deserosoak iruditzen zaizkit bat-batean. Baina pasako ditugu eta munduko leku ederrenetako batean egongo gara". Gidariaren hitzen orpotik bere emaztearenak etorri ziren: "Eugeni, et ve de gust un préssec?", esan zuen katalanera garbian, eskua altxa eta muxika bat erakutsiz. Baietz erantzun zuen Eugenik, eta muxika ilaraz ilara iritsi zen haren eskuetara.
Txoferra ekina zen, eta ahal guztia zapaltzen zuen azeleragailua; baina tunelak ere ekinak ziren, eta ez ziren behin ere bukatzen. Gune Estuko giroa txartuz joan zen, eta luze gabe nazioen arteko lehen liskarra sortu zen. "Jakina, Bartzelonan hainbeste atzeratu ez bagina!", esan zuen halako batean erdialdean eserita zegoen madrildar ilezuri batek. "Baina atzeratu egin gara eta orain hola joan beharra daukagu, inon gelditu gabe", gaineratu zuen haren alboan eseritako andre ile hori argikoak, ziurrenik ere emazteak. "Zer nahi zenuten? Denok Madrilera joatea? -arrapostu zien Eugenik, Gune Estuko elementurik dinamikoenak-. Italiara joateko Madrilera joan behar da, orduan? Madrid! Madrid! N'estic fart de Madrid!". Alboan eserita zeukan andreak, ziurrenik ere emazteak, puntua jarri zien hitz haiei: "I tant!" Madrildarrak ez ziren atzean geratu: "Puede usted decir lo que quiera de Madrid. Nosotros somos de la provincia, concretamente de Tres Cantos". Euskal Gutxiengoko hiritarrok ez genuen ezer esan.
Mikrofonoaren hots sakona zabaldu zen Gune Estuan. Norbait haizematen ari zen. Gidaria zen, ezkonberria, senarra. "Ez Bartzelona eta ez Madrid! Italia! -hots egin zuen-. Genoatik 80 kilometrora gaude eta bukatu dira tunelak! Eta hori ospatzeko, musika italiarra jarriko dut oraintxe bertan. Adriano Celentano! Azzurro!". Hitzetik bozgorailuetara, kantua 90 metro kubikoko lurraldean zabaldu zen: Azzurro, il pomeriggio è tropo azzurro e lungo per me...
Euskal Gutxiengokoek estimatu genuen, eta batez ere nik. Adriano Celentano nire faboritoetako bat izan da beti. "Halere, arrazoi pixka bat bazian Madrileko horrek, ez duk hala? -esan zuen amak-. Gehiegi luzatu gaituk Bartzelonan". Onartua izan zen zentralismoari egindako hurbilketa hura, baina keinu hutsez. Tarte hark Adriano Celentanorena izan behar zuen.
Azzurro, il pomeriggio è tropo azzurro e lungo per me... Autobidearen ezkerretara, negutegiz betetako sakanen bukaeran, Mediterraneoak tintazkoa ematen zuen, urdin lodikoa, azzurro. Haren gainean, uraren xakarrak bailiran, arrantzaleen txalupak ikusten ziren, edo haien errainuak. Zeruan -zeruaren xakar horiztak bailiran-, hamar bat izar zeuden sakabanatuta. Gaua poliki-poliki zetorren.
"Begiratzen al diozue itsasoari? -galdetu zuen gidariak mikrofonotik Adriano Celentano isildu zenean-. Ba segi begiratzen orain datorren kantuarekin". Berriro ere, musika zabaldu zen Gune Estuan: Sapore di mare, sapore di sale...
"Zer ote da mutil hau, psikologoa? -esan zuen amak. Eta jarraitu zuen-: Gaztea banintz psikologia estudiatuko niake. Gaztetan kimika nahi nian, baina orain gehiago gustatzen zaidak psikologia". Baietz erantzun nion, psikologoa izango zela. Ondoren, ama-seme zintzoak bezala, kimikaz eta psikologiaz aritu ginen sapore di mare sapore di sale bukatu zen arte.
"Ez dizuet enbarazu egin nahi, eta isiltzera noa -esan zuen gidariak, ezkonberriak, psikologo ustezkoak-. Baina jakin egin behar duzue hurrengo kantuak dioena: Se piangi se ridi es solo per te... Alegia: ?Nigar egiten badut, barre egiten badut, zuregatik da?. Kanta zoragarria da, lagunak. Itxi begiak, eta entzun!". Bozgorailuetatik Boby Soloren ahotsa erne zen: Se piangi amore io piango con te, perque' sono parte di te... Itsaso aldean izarrak ikusten ziren; txaluparik ez.
Gune Estuaren gunerik estuenera joateko altxa nintzen, eta egoera aztertu nuen bidean. Nazio guztiak lasai zeuden, begiak itxita, lo edo erdi lo. Salbuespen bakarra Madrileko andre bat zen, halako aurpegi berezi bat zeukana, harrizkoa. Se piangi se ridi es solo per te zioen Bobby Solok. Itxura batera, Madrileko andreari ez zitzaion inporta.
"Kantu honek ez du batere balio. Ezin da kaskarragoa izan", esan zidan bat-batean andreak gure begiradak gurutzatu zirenean. Harrizkoa zuen ahotsa ere, metalezko izpiekin. Azentua, berriz, Lavapiés-ekoa edo; Madrileko auzo castizo batekoa, behintzat. Barre-iduri bat egin eta aurrera jarraitu nuen.
Euskal Gutxiengoa ere lo zegoen, baina niri kosta egiten zitzaidan nire nazioarekin erabat bat egitea, eta kristaletik begira jarri nintzen. Ez oso urruti Genoako argiak ikusi nituen. Tropoilotu egiten ziren badiaren aldean.
Montalek idatzitako poema baten lehen lerroak piztu zitzaizkidan buruan, ahaztu ezinak niretzat Francisco Ferrer Lerínen itzulpenean irakurri nituenetik: Habría querido sentirme áspero y esencial/ como los guijarros que tú devuelves,/ comidos por la sal;/ brizna fuera del tiempo, testimonio/ de una voluntad fría que no cambia. Poemaren hitzekin batera, itsasoa sentitu nuen hurbil, eta uhinek hondarrean utzitako harri txintxar bustiei begira jarri nintzen. Lo nengoen ni ere, Euskal Gutxiengoarekin bat eginda azkenean.
Bukatuta bidaiaren tarterik luzeena, nekatuta, pozik, Pisako duomoaren goi aldeko kalean geunden Gune Estuko berrogeita biak. Eguzkiak hartzen zuen izar malenkoniatsuen lekua; zeru urdinak, gauarena. Gure aurrean, belardi gaztean hurrenez hurren jarrita, marmol zuriko hiru eraikuntza geneuzkan; campanile-a, munduko dorrerik ospetsuena, parez pare. "Quina meravella, Deu meu!", hots egin zuen Eugenik. "Maravilloso, realmente", etorri zen bat Gune Estuan harekin eztabaidatutako madrildarra, probintziakoa, Tres Cantostarra. Esana zegoen dena, eta isilik geratu ginen besteok.
Metalezko izpiak zituen ahots harrizko bat erne zen bat-batean: "Hau desilusioa!". Hitz haiek iltzeak bezala zulatu zuten isiltasuna. "Hau desilusioa!", entzun genuen berriro. Ezaguna egin zitzaidan azentua. Lavapiésekoa zen zalantzarik gabe.
Gune Estuko gehiengoak burua jiratu zuen harrizko andrearengana. "Argazkietan zerbait ematen zuen, baina leku ederrean!", esan zuen hark De Gaulleren hasperena txiki uzten zuen birika mugimendu batekin. Hiru naziotako bidaiariok elkarri begiratu genion, mutu.
"Goazen denok!", hots egin zuen norbaitek kemenez, ziurrenik ere gidariak, ezkonberriak, psikologo ustezkoak. "Dorrearen barruko eskailerak 294 maila ditu. Igo gaitezen Galileok bere probak egiteko hartzen zuen tokiraino". Eugenik burua astindu zuen: "Ez dakit goraino igotzeko gauza izango naizen. Ez naiz hain gaztea ere". Bistakoa zen, harrizko andrearen aldarrikapenak zamatu egiten zion espiritua. "Galileo Galilei igo baldin bazen, zergatik ez zu, Eugeni?", esan zuen belarri finak -gidariak, ezkonberriak, etc.-. Hartan, Euskal Gutxiengoko pertsona bat taldetik bereizi eta dorrearen oineraino joan zen korrika ttikian. "Nondik sartu behar da? Hortik?", egin zuen oihu pertsona hark, zalantzarik gabe amak. "Bai!", erantzun zuen taldeko batek, zalantzarik gabe nik.
Gune Estuko gehiengoa mugitu zen azkenean, eta handik gutxira Galileoren tokian geunden. "Hemen jarri eta gauzak botatzen zituen, batzuk altzairuzkoak, besteak egurrezkoak, urrezkoak... Astunenak azkarrago eroriko zirela uste zuen, baina ez. Denak batera iristen ziren lurrera". Lur hari so jarri ginen denok, baina ez genuen objekturik ikusi, ez altzairuzkorik eta ez urrezkorik; bai ordea harrizko andrea. Harrizko banku batean eserita zegoen, bat eginda naturarekin.
Hurrengo egunean, Luccan gelditu ginen paseatu eta bazkari legea egitera Hiri ederra da Lucca, alaia, iturri freskoak dituena; baina, eraikuntza edo artelan aparteko baten ezean, nor bere aldetik ibiltzeko aholkua eman zigun gidariak, ezkonberriak, psikologo ustezkoak. Halere, taldeak talde iraun zuen lehen minutuetan, zeren Eugenik galdera egin baitzion harrizko andreari, eta Gune Estuan etorritakoen gehiengoak erantzuna entzun nahi izan baitzuen. "Zer daukazu Pisako dorrearen aurka?", hori zen galdera. "Begira, Eugeni jauna -erantzun zion andreak Lavapiéseko azentu klaruarekin-. Nik ez daukat ezer dorre horren aurka. Baina utzidazu aurrena zuri galdera bat egiten: Ikusi al duzu pelikularik zure bizitzan?"
Nazio kidetasunaz gaindi, Gune Estuan Eugenirekin eztabaidatutako senar-emazte madrildarrak, probintziakoak, Tres Cantosekoak, kataluniarraren alde jarri ziren. "Mesedez! Zer uste duzu? Bartzelonan zinemarik ez dagoela?" Harrizko andrearen ahotik metalezko ahots hotza erne zen: "Badakit Bartzelonan zine areto asko dagoela. Zehatz jakin nahi baduzu berrehun eta hogeiren bat areto daude probintzia osoan, eta hirurogeita hamarren bat kapitalean. Baina nik ez nuen hori esan nahi. Pelikularik egiten ikusi al duen, hori galdetu nahi nion Eugeni jaunari".
Luccako kanpaiak zalaparta batean hasi ziren hoska, eta hizketaldia etenda gelditu zen. Baina egin zen isiltasuna, eta han ekin zion harrizko andreak berriro: "Ba nik bai. Zine kontuetan lan egin dut nire bizitza osoan, eta pelikula asko ikusi ditut egiten. Eta badakizue? Dena gezurra da! Gezurra! Pantailan naufragio bat ikusten du jendeak, baina naufragio hori palankana batean egin du zuzendariak jostailuzko ontzi batekin! Eta Pisakoa ere jartzen dute argazkietan ez dakit nola, eta gero...". Entzuten jarraitzeko asmoa nuen, baina Euskal Gutxiengoko bat, zalantzarik gabe ama, pauso bizian zihoan kalean aurrera, eta haren atzetik abiatu behar izan nuen.
Arratsean iritsi ginen Florentziara, eta berriro ere solte ibiltzeko aholkua eman zigun gidariak, ezkonberriak, psikologo ustezkoak. Euskal Gutxiengokoek Arno ibaiaren ertza aukeratu genuen paseatzeko, bai baikenekien gainerakoa -plazak, elizak, museoak- hurrengo egunean bisitatuko genuela Gune Estuko beste nazioekin batera. Eta halaxe abiatu ginen, batzuk bizkor eta besteok atzetik.
Geldiune bat egin genuen Ponte Vechion, baina laburra. Euskal Gutxiengoko kide batek, zalantzarik gabe amak, aurrera egin nahi zuen "erabat ilundu baino lehen", eta, esan ohi den bezala, haren desioak aginduak ziren Gutxiengoko besteontzat, alegia niretzat. Hala, hiruzpalau kilometro egin genituen ertz batetik, eta beste horrenbeste bestetik. Tarte batzuetan, Toskanako brisarak hitz ospetsuak ekartzen zizkigun: Tanto gentile e tanto honesta... Sonetoa osorik entzun nahi nuen, baina ezin nintzen gelditu. Euskal Gutxiengoak abantaila handiegia hartu izango zidakeen.
Gaueko hamabiak aldera itzuli ginen hotelera, eta, igogailuaren zain, bi itzal sumatu genituen hall bakartian. Ezkonberriak ziren, gidaria eta bere emaztea. Txoko batean zeuden, parez pare, makurtuta, kezkatu aurpegiarekin. Bat-batean, gizonezkoak keinu zakar bat egin zuen. Keinutik keinura, andrezkoaren erantzuna ere zakarra izan zen. "Ez dakit ez ote diren haserretu", esan nuen. "Oraingo bikoteek ez diate ezer agoantatzen. Horregatik zeudek horrenbeste dibortzio", erabaki zuen Euskal Gutxiengoko beste fakzioak. "Ez dituk izango psikologoak", gaineratu zuen geroxeago, igogailuan gindoazela. "Seguru ezetz", eman nuen ameto.
Telebistan kirol kate bat zegoen, eta bertan Fiorentina eta Sampdoriako ekipoen arteko partiduaren errepikapena ari ziren ematen. Partidu gogorra zen, eta Fiorentinaren hegaleko ezkerra, Passarella, herrenka zebilen. Entrenatzaileak aldaketa eskatu zuenk, eta jokalaria bandara jo zuen. Ustekabea orduantxe etorri zen. Izan ere, Euskal Gutxiengoko bat atera zen zelaira ordezko gisa, zalantzarik gabe nire ama. Korri egin nahi izan zuen zelaiaren alde batetik bestera, baina area barruan sartzera zihoanean Sampdoriako atzelari bat jarri zitzaion aurrean, zalantzarik gabe harrizko andrea. "Hemendik ez zara pasako!", esan zuen Lavapiéseko azentuarekin Sampdoriako atzelariak, harrizko andreak. Izerditan esnatu nintzen. Telebista piztuta zegoen. Sampdoria bi eta huts ari zen irabazten.
Hurrengo goizean, gidariak -ezkonberriak, senarrak, psikologo ohiak- katedralaren inguruetara eraman gintuen zuzenean, eta Baptisterioaren "paradisuko atearen" aurrean jarri. "Hona hemen Ghibertiren orfebre lana. Ez da munduan hau baino ate ederragorik. Begira zer detaileak panel bakoitzean". Gune Estuko batzuk atera hurbildu ziren, baina oro har taldea ez zegoen bat eginda. Erdiek beste aldera begiratzen zuten, katedralerantz; beste batzuk -Euskal Gutxiengoa tartean- campanile aldera zihoazen. "Zer esaten didazu, Eugeni?", galdetu zuen gidariak. "Betaurrekoak ahaztu zaizkit hotelean, baina bai, ateak polita ematen du". Agian nahi gabe, Baptisterioaren inguruan jarraitzen genuenok harrizko andreari begiratu genion. Bost segundo luzez begiratu zigun berak. Ondoren hasperena etorri zen. Hurrena, pentsatzen ari zenaren laburpena: "Kromoak ematen dute. Ez zait oso aparteko gauza denik iruditzen". Begiak altxa nituen zerurantz, eta, halabeharrez, buruan painelu berde argia zeraman andre bat ikusi nuen campanilearen goi-goiko arkupean, ziurrenik ere ama.
Galeria Uffizi, Ponte Vechio, Piazza de la Signoria, Santa Croce, Medici familiaren hilobia... hura guztia eta beste zenbait edertasun ikusi genituen bospasei orduko ibileran; baina, ederra eder, Gune Estuan etorritako gehienon espiritua kikilduta zegoen. Harlosa bat sentitzen genuen gainean, eta zernahiren aurrean egonda ere bi xuxurla mikatz sortzen ziren taldean. "Zer esango ote du orain horrek?", galdetzen zuen Tres Cantoseko gizonak. "Betaurrekorik gabe ez dut ezer ikusten", esaten zuen Eugenik.
Leonardoren Annunciazione-aren aurrean geundela ere bi xuxurla haiek errepikatu ziren. Gidariak -ezkonberriak etc.- entzun egin zuen hura ere bere belarri finari esker, eta Eugenigana zuzendu zen ozenki: "Emadazu zure gelako txartela. Hotelera joango naiz segituan eta zorioneko betaurrekoak ekarriko dizkizut!". Jarraian, talde guztiari hitz egin zion: "Hemendik hogei minutura irteerako atean elkartuko gara. Bi gauza zoragarri gelditzen zaizkigu ikusteko: Fra Angelicoren pinturak, eta Michelangello handiak egindako Daviden eskultura". "Moll be", esan zuen Eugenik, suspertuta betaurrekoen esperantzarekin, eta gidaria -ezkonberria etc.- Uffiziko eskaileratan ezkutatu zen. "Non ote da bere andrea? Ez diat egun osoan ikusi", esan zuen Euskal Gutxiengoko batek, zalantzarik gabe amak.
Labur, egunak okerrera egin zuen. San Marcos komentuan, beste Annunciazione baten aurrean -Fra Angelicok pintatutakoa, hain zuzen-, harrizko andreak ohi bezala jokatu zuen. Itxoin zuen Gune Estuko gehiengoa isildu arte, eta justu orduan, gidaria azalpena ematera zihoanean, bere pentsamenduak laburtu zizkigun hitz gutxitan: "Oso ikusia, ezta?".
Ur putzu bare batera jaurtitako harri koskorrak bezala, mespretxuak San Marcos komentuko giroa nahastu zuen. "Zergatik ez ote da andre hau Lavapiésen gelditu?", esan zuen Tres Cantoseko gizonak. "Ba, aingeruaren hegoak oso politak dira", baieztu zuen Eugenik, betaurrekoak lagun. Eta egia zen. "Aparta politak. Mitxirrika batenak ematen dute", gaineratu zuen norbaitek, agian nire amak. Eta hura ere egia zen. Baina zaila da metalezko edo harrizko hitzak jasotzea, eta guk ere ez genuen lortu. Buruan koskorreko bat hartuta bezala atera ginen Galeria della Academia aldera, Michelangelloren David bisitatzera.
Eskultura, marmol zurikoa, areto txiki batean zegoen. Bero handia egiten zuen han, eta Gune Estukoak sartu ginenean tenperatura beste gradu pare bat igo zen. Gehienak haserre zeuden, eta batzuek gorituta zeuzkaten aurpegi eta kopetak, su hartzeko zorian. Bazirudien liskarren bat sortuko zela eskulturaren aurrean bildu orduko, ez nazioen artekoa baizik eta nazio guztiek zeukaten etsai jakin eta bakarraren aurkakoa; baina bat-batean, txorabioa eman zion eskulturari begira zegoen beste andre bati, eta ondorengo zalapartak uxatu egin zuen Gune Estukoen revolte egoera.
Hiru gizon bizkar-zabalek zutik jarri zuten andrea. Txikia zen, ile horikoa, eta bere traje txit apainaren lepoan Estatu Batuetako banderaren insignia zeraman. Gaur dakidana jakinda, Hillary Clinton zela esango nuke, eta bizkar-zabalak bizkartzainak zirela; baina ez nago seguru. Azkar esatearren, ezin izan nintzen harengan kontzentratu, zeren eta Harrizko Etsai Publikoak profitatu berria baitzuen gidariak azalpenean utzitako zirrikitu bat, eta hasperen bat egin baitzuen, eta esan: "Argazkietan baino askoz txikiagoa da. Gauza bera beti!". Gidaria -ezkonberria etc. - zurbildu egin zen, baina ez zen erori. "Mutil hau ez diat batere ondo ikusten -esan zuen Euskal Gutxiengoko batek, zalantzarik gabe amak-. Bere andrea ez duk egun osoan azaldu. Horixe izango huke polita, ezkonberriko biajean apartatzea". Euskal Gutxiengoko kide hark barre egin zuen alai, hala nola batzuetan adin bateko kontserbadoreek gazte jendearen txoro-kontuen aurrean.
Hotelera itzuli ginenean, hantxe zegoen gidariaren emaztea, sofa batean eseri eta aldizkari bat irakurtzen. Senarra hurbildu zitzaionean, muxu eman zioten elkarri. "Halere!", esan nuen. Baina ez nuen gaia jartzerik lortu. Euskal Gutxiengoko beste fakzioak ahaztua zeukan kontu hura. Kezka berri bat zerabilen buruan. "Zer gauza ederrak ikusten ari garen, ezta?", esan zuen gure solairura igo eta pasilloan gindoazela. "Eta datozen egunetan Erroman ikusiko ditugunak...", erantzun nion. "Euskal Herrian ez zeukaagu antzeko eskultura eta koadrorik, ezta? Horrek pena pixka bat ematen zidak, egia esan". Zintzo ari zen Euskal Gutxiengoko kide hura, eta zintzo erantzun nion: "Ez!". Eta jarraitu nuen, ezetza arintzeko: "Leku hau bakarra da munduan. Estatu Batuetakoek ere hona etorri beharra daukate Michelangelloren eskulturak ikusteko".
Pasilloan gidaria eta bere emaztea azaldu ziren, aurpegi argiekin biak ere, gerritik hartuta. "En Roma nos espera La Pietá, la obra más maravillosa de Michelangello", esan zigun senarrak -belarrifinak etc. - pasaeran. "Ez dira banatuko. Bidai honetan behintzat ez", esan zuen Euskal Gutxiengoko norbaitek, ziurrenik ere nik.
Eskulturaren aurrean geunden. Jesus ia biluzik bere Amaren altzoan, besoa zintzilik, atzeraka erorita burua; Ama, tolesdura eta izurrez betetako soineko batekin jantzia, estalita burua, beso bat erdi altxatuta, eskua zabalik. Michelangellok Alpeetako marmol zurian aurkitutako formak.
Oso goiz zen, eta Gune Estuan etorritakoak ia bakarrik geunden San Pedro basilikaren alde hartan. Isiltasuna nagusi, hitz erdiren bat besterik ez zen entzuten, edo oinetako batzuen takoiek aldian behin egiten zuten hotsa. Organoa bera ere isilik zegoen. Denok eskulturari begira geunden; baina erne. Edo, hobeto esanda, zain.
Ez zen ordea harri koskorrik edo iltzerik izan, baizik eta ezinean ari zen norbaiten totel-hotsa: "Baina zelako, nolako, halako...". Harrizko andrea zen. Ez zuen asmatzen hitzekin. Ematen zuen eztarrian traba egiten ziola zerbaitek. Denbora eman genion, esan zezala esan behar zuena. "Hau bai dela perfekzioaren gaina, arranopola!", hots egin zuen azkenean. Edo, literalki transkribatuz, Lavapiéseko gaztelanian: "Esto es la perfección suma, endesdeluego!". Bat-batean, organoaren musika zabaldu zen basilikan. Ez dut esango aleluia bat zenik, ez dut esajeratu nahi; baina doinu bizi eta jostalaria zen; basilikaren barruan batera eta bestera hegan zebiltzan txorien musika ematen zuen. "L'art ha triomfat!", hots egin zuen Eugenik. "En toda regla!", esan zuen Tres Cantoseko madrildarrak. "Horra, denok pozik!", esan zuen Euskal Gutxiengoak. Denek arrazoi zuten.
Gune Estuko gehiengoak uste zuen San Pedro basilikan bukatu zela Harrizko Andrearen historia. Baina, kazetariek maite duten estiloan esatearren, azken atala idatzi gabe zegoen artean, eta ustekaberik handiena geneukan zain. Erroma utzi eta Assisira joan ginenean gertatu zen, Francesco santuaren lurrean.
Assisi herri txikia da, eta santutegia haren goialdean dago, inguruko zelai eta muinoak mendean hartzen dituen gain batean; baina gaina bera ere, Francescoren apaltasunaren ildotik, ez da oso garaia. Gu iritsi ginen uda hartan, zelaiak horiztatuak zeuden; olibondoak, berde; urruneko basoak, beltz. Eguna eguzkitsua zen.
Bisitatu genuen eliza eta hilobia, begiratu genituen aparteko gorabeherarik gabe Giotto eta Zimabueren freskoak, eta atarira irten ginen. Arratsa zen ordurako, eta eguzkia bere azken argian zegoen. Jo genuen barandara -batzuek paisaiari begira jartzeko, besteek petrilean eseri eta deskantsatzeko- eta gidariak, psikologo ohiak, senar zoriontsuak, hitza zuzendu zigun petrilera igota. Bere alboan, halaber petrilera igota, fraide gazte bat zegoen, oso gauza gutxia. Argal-argala, gorputz kaskarrekoa.
"Mesede bat eskatu diot Giovanniri -esan zuen gidariak-. Francescok hementxe bertan idatzi zuen Eguzki anaiaren kantua denok elkarrekin errezatzea. Giovannik italieraz esan ahala nik itzuli egingo dizuet".
Beste hamaika Gune Estutan etorritako jendea hurbildu zitzaigun. Gehienek ez zuten oso urrutikoak ematen. Azkenean, ehunen bat izango ginen Giovanniren eta gidariaren aurrean.
Altissimu, omnipotente, bon Signore... hasi zen Giovanni bi eskuak bularrean bilduz. Berriro ere, auskalo zenbatgarren aldiz Assisiko muino hartan, fededunen eta fedegabeen belarrietara iritsi ziren otoitzaren lehen hitzak.
Letanietan bezala, taldera hurbildutako italiarrek esaldi bakoitza errepikatzen zuten; segidan, itzuli egiten zigun gidariak. Erritmo hartan -esana, errepikapena, itzulpena-, Francescoren hitzak geuregana etorri ziren: Laudato sie, mi Signore, cum tucte le tue creature, espetialmente messer lo frate sole(...) Laudato si' , mi Signore, per sora Luna e le stelle (...) per frate vento ( ...) per sora acqua (...) per frate focu per lo quale ennallunimi la nocte (...) Laudato si', mi Signore, per sora nostra madre terra...
Otoitza azken lerrora iritsi zen, heriotzara: Laudato si', mi Signore, per sora nostra morte corporale de la quale nullo homo vivente po skapare.
Eguzkia sartuta zegoen. Errepide nagusian ez zebilen autorik. Bide arruntago batean, asto bat zihoan pausoan, eta haren atzetik ume bat.
Negar-zotin bat entzun nuen alboan. Harrizko andreak malkotan zeuzkan begiak. "Pero, Concha, no llores", esan zion norbaitek, ez dakit nork. Baina negarra ez zen isildu. Taldeak ez zekien zer egin, eta bazirudien ez zela mugitzen hasiko; baina gidariak, eman fraideari eskerrak, utzi petrila jauzitxo batez, eta muinoan behera jo zuen. "Orain, afaltzera denok!", hots egin zuen. "Alargun gelditu zen orain dela sei hilabete", jakinarazi zidan albotik pasatzean. Gero harengana -Concharengana, harrizko andre ohiarengana- hurbildu zen, eta afariko menua azaldu zion.
Comments
#1. Jose Javier ¦ 2008-03-11 ¦ 13:51
Oso ederra. Ni ere Euskal Gutxiengoko kide sentitzen naiz, bai kanpoan bai hemen. Zorionak eta besarkada bat.