Hondarrak Bloga

"Profeta bat", Hannot Mintegiaren eskutik

2020-04-17  ¦  Ikusentzunezkoak

"Profeta bat", Bernardo Atxagaren berbak lagun.

Directed by Xabier Larrazabal & Hannot Mintegia
Music: MOXAL
Sound Design: Txufo Wilson

Elkarrizketa RTVE telebistako "Página Dos" saioan

2020-03-02  ¦  Elkarrizketa

"Etxeak eta hilobiak" eleberriaren aitzakiarekin, elkarrizketa egin digute Zalduondon, Página Dos saioan. Bi zatitan, zazpigarren eta hogeigarren minutuan.

"Etxeak eta hilobiak" izango da nire azkenengo eleberria

2019-09-20  ¦  atxaga

Urrian argitaratuko da Etxeak eta hilobiak eleberria. Nire azkenengo nobela izango da.

Pamielari esan diot jar dezala kartelean azken nobela izango dela hau. Urtetan pilatu zaizkidan ohar eta koadernoetan arakatu eta beste idazkera batzuk esploratu nahi ditut aurrerantzean; neurriz txikiagoak, akaso, baina ez sendotasunez.

Hona hemen Euskadi Irratiko Faktorian izandako elkarrizketa.

Bernardo Atxaga Euskadi Irratian izan da: "Justizia da gauza bat; eta beste gauza bat da Justizia Espainian"

2019-04-15  ¦  Prentsa

Bernardo Atxaga Euskadi Irratiko Faktoria saioan izan da. Beste batzuen artean hiru gai nagusi izan dituzte hizpide: "Soinujolearen semea" filmaren estreinaldia, aurten argitaratuko duen liburu berria, eta idatzi nahi duen hurrengoa, Altsasuko auziaren inguruan harilkatua.

Madrilen gaia propio atera nahi zuelako iragarri zuen Altsasukoa. Datorren urterako proiektua da hori. Aurrez iritsiko da idatzita daukan nobela "Arriskuak eta tristeziak" izenburu izan lezakeena.

Bernardo Atxaga eta Oskar Alegria, Gutun Zuria Jaialdian

2019-04-08  ¦  Hitzaldiak

Hona hemen Gutun Zuria jaialdiko emanaldiaren bideoa.

"Denbora gainera etorri zait eta zentratu beharra daukat", elkarrizketa Ara egunkarian

2018-12-11  ¦  Elkarrizketak

Antoni Bassas-ekin elkarrizketa, Ara egunkariarentzat: El temps se m'ha tirat a sobre i em cal centrar-me.

"Arrautza, ou, huevo, oeuf, egg", hitzaldia Bartzelonan

2018-12-11  ¦  Hitzaldiak

Hitzaldia Bartzelonako Centre de Cultura Conremporànian. 2018ko azaroaren 21ean Linguapax kongresuaren bukaeran.

Zergatik dira garrantzitsuak hizkuntzak? Zer gertatzen da hizkuntza bat desagertzen denean? Aniztasun linguistikoaren garrantziaz hitzaldia-elkarrizketa. Aurkezlea, Isabel Sucunza.

DEBAT / Arrautza, ou, huevo, oeuf, egg Conferència de Bernardo Atxaga (VO Es) from CCCB on Vimeo.

..........................

Per què són importants totes les llengües? Què passa quan una llengua cau en desús o desapareix? L’escriptor Bernardo Atxaga compartirà les seves reflexions sobre la necessitat de mantenir i potenciar la diversitat lingüística al món en l’acte de cloenda de la trobada internacional de Linguapax.

A l’hora de parlar de la relació entre les diferents llengües del món, el primer que cal tenir en compte és el que Abdelfattah Kilito va expressar de manera metafòrica: les paraules són el contrari que el sabó. Com més s’utilitzen, més força adquireixen. La repetició n’és el motor. Què passa, doncs, amb les llengües que, per l’escàs nombre de parlants, o per la falta d’un poder polític o econòmic que les empari, no poden tenir un gran ús?

Les reflexions de l’escriptor Bernardo Atxaga clouran enguany la trobada internacional #Linguapax2018. Ciutats, arts i experiències de la paraula sobre la diversitat lingüística com a motor de creativitat i mitjà per al diàleg i la pau.

Prison de Mauzac

2016-01-12  ¦  Bernardo Atxaga

Artoa, haren zuztar altuak, haren hosto zabalak... eta zein atsegina zen soroetan barneratzea, zein suspergarria haietan bizpahiru orduz ezkutatzea dei-oihuei jaramonik egin gabe! Gero azkenean hurbiltzen zen BG, zeinek hasieratik jakiten baitzuen non geunden, eta esaten zigun ateratzeko lehenbailehen, iluntzen ari zuela eta iristear zegoela Basahuntza, piztia ikaragarria, gauez ume-harrapaketan ibiltzen zena.

• Basahuntza! Basahuntza! - egiten zuen oihu bat-batean BGk artasoroaren ertzetik, kolpetik aurrean azaldu izan balitzaio bezala.

Basahuntza…

Umetako gordeketa kontu haiek ekartzen zizkidan gogora Périgueux hiritik Mauzac kartzelara zihoan bigarren mailako errepideak, ehunen bat kilometro, artasoroak alde batean eta bestean. Udara zen, 2013koa. Artoa ez ezik, berdetuta zeuden sagarrondoak eta hurritzak ere, loretan herrixka bazterretako gereziondoak. Belaze batean ahuntzak ikusi nituen, hamar buru inguruko taldea, hiru antxume tartean, txuri-txuriak, les chevreaux.

André eta biok bagenekien kartzela batera gindoazela, hilabete batzuk lehenago jasotako gutunak zehatz adierazten baitzuen Étranges lectures delako irakurketa-programaren puntu hori – “deux rencontres sont programmées avec les détenus de deux des établissements carcéraux de Dordogne, Neuvic-sur l’Isle et Mauzac”–, eta sinatua baikenuen formulario bat baimena lortu alde; baina paisaiaren mintzoa ozena zen, eta arindu egiten zigun eginkizunak eragindako kezka xorra.

Bidearen erdia-edo egina geneukanean, txofer zihoan irakasle erretiratuak, Jean Luc-ek, galdera egin zigun:

• Badakizue zer kartzela mota den Mauzac? Esan dizuete?

Thierry, testuak irakurriko zituen aktorea, jakitun zen. André eta biok, ez.

Frantziako gaizkile sexualen kartzela nagusia zela jakinarazi zigun Jean Lucek. Azken-portu, gainera, kondenatuek bertan finitzen baitzuten beren kastigua. Handik, kalera. Baina askotan “gero arte” bat baizik ez zen izaten. Gaizkile sexual gehienentzat ezinezkoa zen beren joera naturala gainditzea. Ez zioten inori minik egin nahi; baina libre gelditu eta hilabete batzuetara berriro ekiten zioten umeak edota neskatoak zelatatzeari, gauez: “Zer egiten duzu hor artasoroan gordeta? Nahi al duzu karamelutxo bat?”. “Nor zara zu?”. “Ni? Basahuntza!”.

Mauzac lurralde zelai batean dago, à la campagne périgourdine. Eraikina zabarragoa eta irregularragoa balitz, ez balu angeluetan guardia-dorrerik, nekazari-enpresa baten kokagunea emango luke, zeren sailak eta soroak baitauzka inguruan, etxaldeak, arboladiak. Jean Lucek esan zigun preso batzuk egunero ateratzen zirela haietan lan egitera edota ofizio bat ikastera.

Kartzelaren albo bateko aparkamendura jo genuen. Atera ginen autotik: sailak eta soroak hutsik zeuden, eta halaxe etxalde atariak eta arboladiak ere. Arimarik ez. Mugimendurik ez. Arratsaldeko laurak ziren, eguzkiak itsutu egiten zuen gorantz begiratuz gero; baina ilunabarraren hustasuna sumatzen zen inguru guztian. Hustasunean, nagusi, kartzelako murrua. Murruan, izkina batean, ate bat, ez oso handia.

Presoen ordutegia desberdina zela esan zigun Jean Lucek. Azkar biltzen ziren, edo biltzen zituzten. Arratsaldeko seietan izaten zuten afaria.

Marie azaldu zen, gizarte-laguntzailea, eta Jean Luc eta biak dokumentazioa errepasatzen aritu ziren bizpahiru minutuz. Argal-argala gorputzez, haurdun zegoen, zazpi edo zortzi hilabeteko. Ematen zuen meloi bat zeukala soinekoaren azpian puntaka jarria.

Jabier Muguruzari behin irratian entzundakoa etorri zitzaidan burura: “likido amniotikoan bizi den umeari musika ederra aditzea komeni bazaio, pediatrek dioten bezala, nik Keith Jarrett-en Kölneko Kontzertua aholkatuko nieke emakume haurdunei”. Eta Marieren meloi puntadunak, zer? Piano doinuen ordez kartzelako ateen hots metalikoak edota bozgorailuetako marrantak entzungo zituen hark sarri.

Eman ziguten sarrera, eta dokumentazioa entregatu genuen lehen kontrolean. Oso gizon sendoak ziren poliziak, denak ere 1,90 ingurukoak, bizkar-zabalak. Batzuk atearen ondoan zeuden; besteak kabina batean, monitoreekin. Haietako baten pantailan, zuri-beltzean, palmondo baten irudia antzeman nuen.

Aurrenekoa izan nintzen metal detektorea zeharkatzen. Jarraian, Jean Luc eta André. Hurrena, Thierry, aktorea, eta hoska hasi zen orduan makina. Haren txistuak mina egiten zuen belarrietan.

Marieri begiratu nion. Ez zuen inolako keinurik egin, ezta eskurik jarri ere, babes modura, sabel gainean. Auskalo, agian pediatrak esana izango zion likido amniotikoak baretu egiten zituela soinu guztiak, eta baita eraldatu ere, kirrinkarik desatseginena ozeanoko balea baten deiaren pareko bihurtuz… Baina ez, seguru ezetz. Nolanahi den, Marieri ez zion ardura izan txistuak. Irribarrez jarraitu zuen miaketaren eszena: hanka eta beso zabalik Thierry, haren gorputzaren atalei ukituka polizia handi haietako bat.

Beste ate bat, eta kartzelaren patiora atera ginen. Parkea zirudien. Hantxe zegoen, haren hondarrean, ehun bat metrora, monitorean ikusitako palmondoa.

Jean Lucek azaldu zigun Mauzac une prison modèle zela, eta, patioak parke itxura bezala, zeldek etxe-gela arruntena zeukatela.

• Frantziako kartzelarik modernoenetakoa da hau. Arindu egin nahi zaie sufrimendua presoei, ahal den neurrian. Gehienek urte asko daramatzate preso.

Patioan, parkean, gizonezkoak zeuden, multzoka eserita gehienak, zigarro-erretzen asko eta asko. Multzorik handiena petankan jokatzen ari zirenena eta haiei begira zeudenena zen. Guztira, patio osoan, berrehunen bat preso kalkulatu nituen. Palmondoaren oinean ez zegoen inor.

Marie jarri zen gure ilaran buru. Pauso gutxi batzuk eman, eskailera estu bat igo, eta hantxe geunden, liburutegian, berrogei metro karratu izango ez zituen gelan. Oso liburu gutxi zeuden apaletan, gehienak handikoteak. Mahaien ordez, pupitreak. Ez zen justu liburutegia, eskola baizik.

Bederatzi presok osatzen zuten entzuleria, hirurogeiren bat urte izango zituzten zortzik eta hogeita bost urte inguruko gazte batek. Txandal arinak zeramatzaten denek, grisak edo beltzak.

Mariek liburutegiaren ardura zeukan presoa aurkeztu zidan. Gizon egokia zen, ikusi berriak genituen poliziak bezain garaia, ile zuri ondulatukoa. Oso mugimendu solteak zituen, eta ardura gabe –avec nonchalance– esertzen zen hizlariontzako jarria zegoen mahaian. Txandalaren galtzak gerrian ondo estutu gabe zeuzkan, eta agerian gelditzen zitzaizkion batzuetan ipurmasail txuri-txuriak eta tanga gorria.

Ipurmasail txuri-txuriak; baina haien zuritasuna ez zen Périgueuxetik gentozela errepide alboan ikusitako antxumeena. Pintore batek esan zidan behin: “mila zuri mota daude, denik eta kolorerik zailena eta zehatzezinena da”.

Mariek ekitaldiaren berri eman zien presoei. Thierry Lefever aktoreak testuak irakurriko zituen; André Gabastou, itzulpengintzaz arituko zen; nik, berriz, idazlearen lan egiteko modua azalduko nien, eta, azkenean, ondo iruditzen bazitzaien, poema bat errezitatuko nuen euskaraz.

– Sekula entzun al duzue euskal hizkuntza? – galdetu zien.

Tabako erretzaileen aurpegi mehartua zeukan preso batek baietz esan zuen, Baionan bizi izandakoa zela. Beste batek, burusoila, aurpegi-borobila, guri-guria gerriz gora hala nola egon ohi diren oso argal izandakoak gizentzean, pozik entzungo zuela esan zuen niri zuzen begira, bai hizkuntza eta bai poema, eta ea poema frantsesez ere errezitatuko genuen, berari poesia asko gustatzen zitzaiola eta. Preso bibliotekariak ozenki hartu zuen hitza, entzule guztiek aditzeko moduan: euskara ez zela latin hizkuntza, eta haren jatorriari buruzko azalpenak entzun nahi zituela saioa bukatu baino lehen. Gainerako presoek estatuak ziruditen beren pupitreetan. Mutil gazteak, izkina batean eserita, lotsatua zirudien. Eskua eskuaren gainean, kiribildu egiten zituen aldika, haietan krema hidratatzaile bat igurzten ari balitz bezala.

Thierry aktore trebatua zen. Programaren bio laburrean zioenez, ikuskizun bat zeukan Kerouac-en testuekin, eta asko ibiltzen zen Frantzia guztian. Zutitu eta Le fils de l?accordéoniste liburuko hasiera irakurtzen hasi zen:

“C'était le premier jour d'école à Obaba. La nouvelle maîtresse passait de pupitre en pupitre, la liste des élèves à la main. Et toi? Comment t'appelles-tu?…”

Ozen irakurtzen zuen, ziurtasun handiz. Estatuak bezalako preso batzuek betaurreko kristal-ilunak zeramatzaten, eta begiak haien atzean gordeta jarraitzen zioten Thierryren jardunari, besoak gurutzatuta. Bibliotekariak eta aurpegi borobilekoak, lehen ilaran jarrita, arreta handiz. Gazteak, lurrari begira eta eskuak kiribilduz. Jean Lucek, zutik, atzeko paretan apoiatuta. Mariek ere zutik. Bere haurrak –“meloiak”, pentsatu nuen nik une hartan ere–, likido amniotikoaren baketik.

Guztira, atal batetik bestera pasatuz, hogeita hamarren bat orrialde irakurri zituen Thierryk, ia ordubete. Luze egin zitzaidan. Presoek txalo egin zioten bukatu zuenean, estatuek ere bai. Aurpegi borobilekoak irakurketaren azken atala komentatu zuen, Mort de Lubis. Oso hunkigarria egin zitzaiola esan zuen.

André eta biok hartu genuen Thierryren tokia. Desenkusatu nire frantses traketsagatik, eta, batez ere, euskal gizarteak XX. mendean izandako aldaketaz aritu nintzen. Andrék, berriz, itzulpenaren historiaz jardun zuen, eta, ikusia baikenuen Essais-en lehen edizio bat Périgueuxeko liburutegian, Michel de Montaigneren kasua hartu zuen adibide.

Galderen txanda heldu zenean preso bibliotekariak euskararen jatorriaz galdetu zidan, agindu bezala; aurpegi borobilekoak, berriro ere, Lubisen heriotza izan zuen gai.

Luze gabe, denbora gutxi geneukala jakinarazi zigun Mariek. Seietara zihoan. Poemaren unea zen. “Hitzen heriotza eta bizitza” irakurri nuen euskaraz, eta Thierryk segidan frantsesez. Txalo egin zuten bederatzi presoek.

Galleta industrialen pakete batzuk eta nescafé termo pare bat geneuzkan zain bazterreko mahai batean, eta bi preso –bi estatua betaurrekodun– haiek zerbitzatzen hasi ziren.

Aurpegi borobilekoa hurbildu zitzaidan. Begi motelak zeuzkan, begirada ahula. Eskua luzatu zidan, eta bostekoa eman genion elkarri. Nire frantsesa ona zela esan zidan, ez izateko horrekin kezkarik. Nik ez nekien zertaz jardun.

• Zer moduz hemen? -galdetu nion azkenean-. Oso kartzela ona dela esan didate, une prison modèle. Sarreran patioa ikusi dut. Oso parke polita palmondoarekin. Eta futbol zelai bat ere ba omen daukazue.

Hitz tontoak, noski. Aurpegi borobilekoak hasperen egin zuen.

• Bai, konparazioan ona da. Baina gogorra da, askatasun eza gogorra da. C?est dure, la manque de liberte c?est dure.

Begiak itxita egon zen hiruzpalau segundoz.

• Barkatu. Zenbat urte daramatzazu kartzelan? —galdetu nion.
• Dix-huit —esan zidan—. Hamazortzi.

BGk Basahuntz ume-harrapariarekin mehatxatzen gintuenean, nik neuk idi tamainako ahuntz bat imajinatzen nuen, kokotseko bizarra zintzilik. Mais non.

Bibliotekaria altxatu egin zen bere pupitretik, eta oraingoan ere agerian gelditu zitzaizkion ipurmasail txuri-txuriak eta tanga gorria.

• Euskarak ba al du loturarik iberoen hizkuntzarekin?— galdetu zuen hurbilduz. Ordurako André ere alboan genuen, eta berak ekin zion erantzunari. Autrement aldizkariak Euskal Herriaz argitaratutako monografikoa zuzendu zuenetik, ni baino jantziago zegoen gai horretan.

Preso gazteak eserita jarraitzen zuen, ezer hartu gabe. Eskuak geldirik zeuzkan orain, baina oin bat etengabe mugitzen zuen. Hizketan hasi nintzen berarekin. Zenbat urteko zigorra zeukan galdetu nion.

• Pas beaucoup, six ans—erantzun zidan—. Ez asko. Sei urte.

Barreiduri makal batek hartu zion aurpegia.

• Gainera, egunero ateratzen naiz sorora edo basora. Lan egiten dut —gehitu zuen.
• Zer ondo! —esan nion. Pentsatzen nuena.

Txirrinak jo zuen. Afaltzeko ordua zen. Elkar agurtu genuen.

Patioan mugimendua zegoen. Petanka jokalariak kutxa batean gordetzen ari ziren bolak. Preso gehienak, ehundik gora, barrakoietara zihoazen ilara ez oso lerrotuan. Lehen atea ireki zain geundela, zaborrontziak garraiatzen zituzten hiru gizon pasa ziren gure albotik. Ez genituen agurtu, beraiek gu ere ez. Atea zabaldu zen, eta polizia erraldoiak pasoa eman zigun. Azkar jaso genituen sarreran utzitako poltsak, eta kanpora atera ginen. La liberté.

Aparkamenduan Mariek muxu eman zigun denoi, eta Jean Lucekin Étranges lectures programa komentatu zuen tarte batez. Gure desio ona adierazi genion guk, ondo joan zedila dena haurra jaiotzean.

Ilunabarrak errepidean harrapatu gintuen. Argi ahularekin muinoek handiagoak ematen zuten, zuhaitzek trinkoagoak, soroek eta sailek sakonagoak. Périgueuxera hurbildu ginenerako gaua zen ia, eta artoaren zuztar eta hostoek halako ore ilun bat osatzen zuten.

Volcanos of Nevada

2008-05-06  ¦  Nevadako egunak

Gure izebei, eta gure amei berdin, izugarri gustatzen zitzaizkien Mugatseko festa haiek, zeren, umetan entzundakoa zehatz aipatuz, "mandioaren egurrezko zorua gora eta behera hasten baita dantzan saltoka dabilen jendearekin, eta hain gazte ez garenok ere arin ibiltzeko modua izaten baitugu". Nik ere probatu nuen mandio hura, baina korri egiteko bakarrik. Hanpadura piska batekin esanda, koltxoi baten gainetik ibiltzea bezala zen.

Joan den apirilaren 26ko gauean, ordenagailuaren aurrean nengoela, buruak Mugats hartara alde egin zidan bat-batean. Oroitzapenak festaren xehetasun nagusiak ekarri zizkidan bata bestearen atzetik, garden eta bizi: piper gorri kaxkartuez hornitutako oilasko errearen irudia; dantzarien kriskitin-hotsa eta Muttubiyaren ahotsa ene maitia zer dezu kantatzen; orduko neska urrikalgarriak janzten zituzten soineko eta soinekondoen kaida latza; baita, azkenez, ezer baino indartsuago, egurrezko zoruaren mugimendua ere.

Une hartantxe jabetu nintzen, oroitzapenaren azken hariarekin. Renon nengoen, eta ez Ernioko bidean; ez zen festarik, baizik eta lurrikara. Une batez, umetako beste oroitzapen bat etorri zitzaidan gogora, 1960 inguruan Euskal Herrian izandako lurrikararena. Inguruetako txakurrak zaunka hasi ziren beren onetik aterata, eta horregatik jakin genuen, aurreneko dardarak hasi baino lehen ere, zerbait bazela. Baina Renon ez da txakur zaunkalaririk. Ustekabean harrapatu ninduten astinduek.

Trenarena bezalako burrunba batek hartzen zuen etxe guztia. Mahai gaineko lanpara pendola bat bezala zebilen. Leihoko estoreen sokak, beste horrenbeste. Eta gehiena mugitzen zena, bere astunean, hozkailua. Kalean, garrasiak.

Erlojura begiratu nuenean hamabiak hogei gutxi ziren. Familia guztia esna zegoen ordurako, eta -hanpadura pixka batekin esanda, oraingoan ere- mundua zaintzen aritu ginen denok hamar edo hamabost minutuz. Baina mundua, itxuraz, loak hartuta zegoen berriro. Eta gu ere lotara joan ginen.

Goizaldean bere lekuan jarraitzen zuen denak, eta blue bird esaten zaien txori luma-urdinak egunero bezala zebiltzan etxearen atzeko lorategian, zuhaitzen adarretatik lurrera eta lurretik zuhaitzetara. Alde bakarra, lorategian Bill Douglass zegoela bere muino gaineko etxetik jaitsita, hizketan lorazainarekin.

Eszenak lasaitu egin ninduen. Izan ere, Bill Douglassek gu bizi garen etxea oparitu zion Center for Basque Studies-i; eta arduratu ere, bera arduratzen da oraindik - gratis et amore - haren hainbat premiez. Beraz, normala zen dena. Gurpilak jiraka jarraitzen zuen.

Reno Gazette-Journal eskuan nuela inguratu nintzaien, eta, noski, lurrikaraz hasi ginen. Egunkariak zioena zuzendu zuen lorazainak segituan. Ez zela 4.9-ko intentsitatekoa izan, baizik eta 4.7koa. "Ehun urte izango ditu -esan zuen berriz Bill Douglassek etxearen sendotasunaz galdetu nionean- eta ez da oraindik erori." Barrezka jarraitu zuen hizketan: "Denarekin gertatu zarete hemen. Inoiz ez bezalako elurrak, haizeak, hotzak, kriskitin-sugeak eta hartzak ere bai inguruan, eta orain gainera lurrikarak. Nik uste Euskal Herrira itzultzean belaun biko jarri eta muin emango diozuela hango lurrari Bizirik atera gara! esanez".

Uste hark mereziko zuen agian komentario zuzenago bat, baina bezperakoa kontatzea erabaki nuen: "Ba, lokartu egin nintzen ordenagailuaren aurrean, eta ametsetan Mugats izeneko baserri bateko festan nengoela iruditu zitzaidan…"

Bill Douglass Center for Basque Studies-en lagun da oraindik, baina azken aldi honetan ekologiaz eta arrantzaz idazten du oroz gain, ez euskaldunei buruz Death in Murelaga argitaratu zen garaietan bezala. Hala ere, Euskal Herria bisitatzeko gogo izpi bat sumatu nion. "Nik ere jan nuen behin zuk diozun bezalako oilasko errea Lesakan. Piper gorri kaxkartuekin hornitua zegoen hura ere", esan zuen. Anthony Burgessen juzku bat aipatuz erantzun nion: "Abertzaletasuna, herrimina, sorterriarekiko maitasuna…denak ere janariarekin lotuta egoten omen dira. Agian horregatik izan da hain enkomiastikoa oilasko errearen deskribaketa". Pentsatzen geratu ginen biok, tarteka aberriaz, tarteka oilasko erre piper gorri kaxkardunaz.

Txori urdinak oso petralak dira, eta gu lorategitik uxatu nahian zebiltzan beren karraka ahotsarekin. Joan beharra zegoen handik. Elkarri agur esan aurretik, lurrikararen gaiari heldu genion berriro. "I have my own opinion about that", esan zuen lorazainak keinu eszeptikoz, Reno Gazette- Journalen azalean hatza. Ez zuen berak sinesten egunkariak -Don Beldurrek hemen duen laguntzailerik handienak- adierazten zuena, hots, lurrikarak "txartu" egin daitezkeela, adituek 6 intentsitateko bat iragarri dutela. "Niri ere hala iruditzen zait, ez dela larriagorik izango -lagundu zion Bill Douglassek-. Azken batean, Nevadan ez dago sumendirik."

Inork gutxik ezagutuko ditu Mendebal honetako desertu eta mendiak Bill Douglassek bezain ondo, eta iritzia erabakigarria iruditu zitzaidan.

Arratsaldean, egunero bezala, umeek koloreetako paperekin itzuli ziren eskolatik, eta haietako batek mezu bat zekarren lurrikara arriskuaren aurrean hartu beharreko neurriekin. Posta elektronikoaren kutxan, berriz, unibertsitateko arduradunek bidalitako mezu bat zegoen, arauekin hura ere: linterna bat eduki behar genuela eskura, eta ura, eta janaria, eta kendu egin behar genituela hormetatik gauza jauskorrak, eta etxea dardarka hasiz gero babes lekurik onena sarrerako atearen hutsunea zela, edo bestela mahai azpia.

Gauean beste astindu bat sentitu genuen, oso laburra, eta arauei jarraiki hormak hustu genituen ohera joan aurretik. Ametsetan hasi nintzen loak hartu bezain azkar. Areto batean nengoen, Renoko Arte Modernoko eraikuntzan agian, eta Bill Douglass bere azken liburua aurkezteko lanetan ari zen. Ezin nuen liburuaren azala ikusi, baina azkenean begiak luzatu eta lortu nuen. "Volcanos of Nevada", horra liburuaren izena.

¦ 3 erantzun

Beldurra han ere

2008-04-07  ¦  Nevadako egunak

Baina panelak ez zuen zerikusirik ikuskariekin. Letra larri-larrietan, rectal eta cancer hitzak zeuden idatzita. Letra txikiagoetan, errebisio bat egitearen komenentzia eta klinika baten norabide eta telefonoak.

Euskal Herritik etorri berria zen adiskide bat zihoan gurekin, eta Estatu Batuetako jendeak beldurra irensten ikasi beharra zeukala adierazi genion. Publizitate agresiboaren kariaz, ikusi berria zuen bezala, baina baita lege-salaketen aurrean defenditzeko premiagatik ere. "Abokatuen beldur dira hemen publikoarentzat lan egiten duten erakunde edo enpresa guztiak -esan genion-. Horregatik, joaten zara adibidez izotzean patinatzera, eta ikusten duzun lehen iragarpenak zure gogoz zaudela han gogorazten dizu, eta erorketa fatalik gertatuz gero zu zeu bakarrik izango zarela erantzule".

Kasurik kasu, azkenean kontatu egin nion black widow armiarmaren gorabehera ere. Ez erabat serio halere. Arratsalde eguzkitsua zen, hiriko liburu-denda erraldoi bat ikustera gindoazen, ez zen beldurraz gogoeta luze bat hasteko unea.

"Han ere beldurra pasatzen da -esan zuen bat-batean Euskal Herritik bisitan etorritako kideak-. Batez ere orain, ETA berriro hasi dela. Nik neuk ere autoaren azpian begiratzen dut inora abiatu aurretik. Eta igerilekura joaten naizenean, bide desberdina hartzen dut aldiro. Oso penagarria da niretzat. Beldurrarekin bizi beharra azkenekoa da".

Ez genuen imajinatzen gure kide hura mehatxupean egon zitekeenik. Beste hamaika politikariren parekoa da bera, ezkerreko alderdi batekoa, ez oso ezaguna. Bere aitorpenak Euskal Herrian utzitako errealitatea ekarri zigun gogora, Nevadan gaudenetik atzendua daukaguna, eta zapuztu egin zigun arratsalde eguzkitsu hartako poza.

Juan Jose Arreola

Berak idatzitako ipuina itzuli eta handik hogei urte ingurura ezagutu nuen pertsonalki, literatura fantastikoari buruzko jardunaldi batzuetan. Mahai inguru desberdinetan suertatu ginen, eta entzutera joan nintzaion. Argal-argala eta txikia zen, eta traje gris batekin jantzita zihoan. Ile txuria kiribildu egiten zitzaion buruan.

Ezagutu ditut modu liluragarrian hitz egiten duten hainbat pertsona, tartean Oteiza eskultorea eta Carlos Casares idazlea, baina inor ez Juan Jose Arreolaren parekorik. Esan zidaten sasoi hartan futboleko partiduen kontalari zela Mexikoko telebistan, baina -hau da detailea-zelaiari eta jokoari bizkar emanda egiten zuela lana. Arrakasta handiarekin, egin ere. Ez nintzen harritu.

"A mí me llaman no más el kafkita de Zapotlan", azaldu zuen bere jardunaren hasieran. Hiru ordu laurden geroago hizketan ari zen artean, eta mahai inguruko zuzendariak bukatzeko eskatu zion, beste hiru hizlariak zain zeudela. "¿Cómo! -hots egin zuen Arreolak -. ¿Pretende usted que deje la palabra ahora que la tengo? Pues, ¡de ninguna manera!". Eta hizketan jarraitu zuen ordena arazo bat sortuz.

Afaldu eta gero, berarekin hizketan, arbasoak Aretxabaletakoak zituela esan zidan. Nik erantzun nion sasoi hartan Espainian zegoen futbol jokalaririk baliotsuena ere, Zubizarreta, Aretxabaletakoa zela. Gure arteko hizketaldiak, ordea ez zuen aurrerabiderik izan, zeren eta mahai inguruko zuzendariak, mendekuz seguru asko, goizeko ordena arazoa gogoan, beragan eragina izandako idazleez galdetu baitzion. "Kafka alde batera utzita, noski", zehaztu zuen.

La migala

Ipuina irakurri gabe neukan itzuli nuen garaitik eta buruz egin nuen, nahiz oker egongo zela sumatu, haren azken lerroen aipamena: "Hartara, infernu berriarekin, ahaztu egiten zitzaidan infernu okerrago bat, Beatrizen ausentziarena".

Zuzen dezadan orain okerra. Hauxe da Arreolak ipuinari emandako bukaera zehatza: "Entonces, estremecido en mi soledad, acorralado por el pequeño monstruo, recuerdo que en otro tiempo yo soñaba en Beatriz y en su compañía imposible".

Beste oker bat, larriagoa

Hauxe idatzi nuen black widow edo migalari buruzko kronika egiterakoan:

"Kontua da -kontua izan zen- umeen eskolako liburutegian Nevadako arrastari eta intsektu pozoitsuei buruzko liburutto bat aurkitu nuela, eta hantxe ikusi, eskorpioiaren eta musker zapal baten artean, black widow edo migala baten argazkia. Hala zioen azalpenak: "Garajeetan edo harri artean egoten da, eta bere hozka ez da sentitu ere egiten. Mintsu uzten du hozka egindako gorputzaren tokia, eta eragiten ditu hainbat arazo nerbio sisteman, baina normalean hiruzpalau egunetan desagertzen dira sintomak". Horixe zen guztia, eta hortik aurreragokoa, bai Arreolaren ipuineko pertsonaiaren sufrimenduak, bai nireak, bai cowboy exterminatzaileen argudioak, bai jendearen artean zabaldutako usteak, ez ziren errealitate, baizik eta phantasma. Baina, zein hedadura zuen phantasmak! Zein lan handia egiten zuen beldurrak!

Aitortu beharra daukat. Eskolako liburua ez zegoen ondo informatuta. Begiratu dut medikuen vade-mecum batean eta black widow armiarmaren hozka oso larritzat jotzen da. Ez ditut xehetasunak emango; bakarrik esango dut bai Arreolak, bai exterminatzaileek, bai jendearen artean zabaldutako usteek, arrazoi dutela. Eta armiarma hori ez ezik, besteak ere, azkazal erdia diren armiarma marroi mantxa beltzekoak, ez direla intsektu zerutiarrak.

¦ 5 erantzun